Ağustos ayı enflasyon verileri açıklandı;
- TÜİK TÜFE, aylık yüzde 2,4, yıllık 32,95,
- İTO geçinme endeksi aylık 1,84, yıllık 40,83 oldu.
- TÜİK Yİ-ÜFE aylık 2,48, yıllık 25,16,
- İTO toptan eşya fiyatları aylık yüzde 2,56 ve yıllık 26,20 oldu.
Eylül ayında kira artışı, 12 aylık ortalama TÜFE oranı olan yüzde 39,62 oranında yapılacak.
Bugünkü şartlar altında, bu sene sonunda TÜFE yüzde 30’a iner ve fakat sonrasında yavaşlar ve yüzde 20 seviyesinde kronikleşir.
Ağustos enflasyonunun dikkat çeken tarafı, Yİ-ÜFE ve toptan eşya fiyatlarının aylık bazda TÜFE ve Geçinme endekslerinden daha yüksek artmasıdır.
Ağustos ayında bir dolar bir Euro’dan oluşan döviz sepeti, 2,27 oranında arttı. Yani, Yurtiçi ÜFE ve toptan eşya fiyatlarındaki aylık artışın altında kaldı. Demek ki artışa neden kur atışı değil. Artışta, elektrik ve gazda aylık artışın yüzde 10,8 ve enerjide aylık artışın yüzde 6,39 oranında olması etkili oldu.
Elektrik ve gazda fiyat artışının sorumlusu hükümetlerdir.
Ağustos ayında ana harcama gruplarına göre de fiyatlar;
- Eğitim harcamaları yıllık enflasyonun çok üstünde yüzde 60,91 oranında arttı. (Eğitim harcamalarının yıllık TÜFE’ye katkı payı 1,83’tür.)
- Konutta fiyatlar yüzde 53,27 oranında arttı. (Konut fiyatlarının yıllık TÜFE’de katkı payı yüzde 8,12’dir.)
Türkiye de eğitim bir yandan ideolojik kuşatma, bir yandan da paralı eğitim kuşatması altındadır. O kadar ki, bazı vakıf Üniversiteleri Avrupa’dan daha pahalıdır.
Söz gelimi, ABD’de yıllık eğitim ücreti ortalama 20.000 dolar, İngiltere’de 18.000 GBP (24 150 dolar), Kanada’da 18 500 CAD’dır (13 400 dolar).
Bizde vakıf Üniversitelerinde yıllık eğitim ücreti tıp fakültelerinde 41 bin dolarla 57 bin dolar arasında, iktisat sosyal bilimler 27 bin dolarla 40.000 dolar arasındadır.
Anayasaya göre, vakıf üniversiteleri kâr amacı gütmeyen kuruluşlardır. Vakıflar hayır kurumlarıdır, kar dağıtmak söz konusu değildir. Ama uygulamada vakıf Üniversitelerinin patronları var. Söz gelimi piyasada vakıf Üniversiteleri, vakıf yönetim kurulu değiştirilmek suretiyle, alınıp satılıyor. Elbette vakıf Üniversiteleri içinde dolaylı kar dağıtmayan tersine bazı ailelerce desteklenen Üniversiteler de var. Ama bunlar sınırlı sayıdadır.
Genel olarak vakıf üniversitelerinde dolaylı yollardan kar dağıtılıyor. Bu kar dağıtma;
Üniversitenin ihtiyaç duyduğu pek çok hizmet; yemekhane, temizlik, güvenlik, yayıncılık, taşımacılık ve bina inşaatı üniversite yönetimine yakın şirketlerden alınır. Üniversite, bu hizmetlere piyasa fiyatının üzerinde ödeme yaparak kaynak aktarımı sağlıyor.
Konut grubu ;
- Kira
- Elektrik, gaz ve diğer yakıtlar
- Su, kanalizasyon ve çöp hizmetleri
- Konut bakım ve onarım malzemeleridir.
Kiralar yüksektir. Bunun nedeni konut fiyatlarının artmasıdır.
Konut fiyatlarının artmasında, geçmişte deprem ve pandemi etkili oldu. Ama bugün iki neden öne çıkıyor;
Birisi; Güven sorunu var; ekonomi aşırı kırılgandır, belirsizlik var, bu nedenle tasarruflar finansal yatırım veya fiziki yatırımlar yerine gayrimenkul alımına gidiyor.
İkincisi, devletin sosyal konut politikası çok zayıftır. Tersine TOKİ aracılığı ile lüks konut yapıyor ve fiyatları artırıyor.
Konut fiyatları enflasyonun birkaç katı artınca kiralar da arttı. Buna rağmen değeri 15 milyona yükselen ve fakat beş yılı doldurmayan ve aylık 7000 lira ödeyen kiracılar var.
Elektrik, gaz dağıtımı özelleştirildi. Elbette dağıtıcı kârını maksimize edecek. Bunlar aynı zamanda stratejik hizmetlerdir. Sorun hükümetlerin her şeyi özelleştirmesidir.
Eğitim fiyatları ve konutta kullanılan elektrik, gaz devletin kontrolü altındadır. Ama en fazla artan da bunlardır. O zaman enflasyon neden kronikleşti sorusunun cevabı da ortadadır.
