Ve ABD, Büyük Ortadoğu Projesi’nin (BOP) önemli bir parçası olarak Kafkaslar’da çok ciddi bir adım attı. Büyük ölçüde pişmiş olan Azerbaycan-Ermenistan barışında imzanın Beyaz Saray’da atılmasını sağladı.
Türkiye’nin çevresinin barış halkalarıyla örülmesi iyidir. Sadece ülkemizin değil, komşuların da yararınadır.
1991’de Sovyetler Birliği’nin çökmesinden sonra Türkiye ile Ermenistan arasında başlayan barış iklimi ne yazık ki sürdürülemedi. Başta Ermeni diasporası olmak üzere barış ortamı küresel yapının da işine gelmedi. Rusya etkinliğini kaybetmek istemedi, İran kuzeyinde barış hattı kurmuş bir Türkiye’ye soğuk baktı. ABD için sıralama Ortadoğu, Balkanlar ve sonrasında Kafkaslar şeklindeydi...
Son 34 yılın 23 yılı AKP iktidarında geçti. ABD, Ortadoğu’dan sonra Kafkaslar’da da ciddi bir ağırlık elde etti. ABD’nin Paul Henze’den Graham Fuller’e kadar 1990’lı yıllarda kurduğu hayale yakın bir iklim oluştu.
***
8 Ağustos 2025’te Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev ile Ermenistan Başbakanı Paşinyan, ABD Başkanı Trump’ın kolları arasında verilen görüntü ile barış deklarasyonunu imzaladı. İki ülke arasında on yıllardır süren sorun, Azerbaycan toprağı olan Karabağ’ın Ermenistan tarafından işgaliydi. 27 Eylül 2020’de başlayıp 44 gün süren savaş sonrası Azerbaycan, Karabağ’a yeniden hâkim oldu. O günden bu yana dalgalı devam eden ilişkilerde Türkiye pozitif rol oynamaya çalıştı. Dört yıl sonra barış anlaşması ABD’de imzalanırken bir “ek” vardı:
Zengezur Koridoru ABD’nin kontrolünde olacak!
Odanızdan Havuza Adım Atın, Swim-Up Tatil Jolly’de!
Swim-up odalarla odanızdan havuza adım atın, Jolly’de ayrıcalıklı tatil sizi bekliyor!
Jolly Tur
İki ülke arasında yer alan İran sınırındaki 43 kilometrelik koridorun bazı özelliklerinin altını çizelim:
- Orta Asya’yı Türkiye’ye ve devamında Avrupa’ya bağlayan en elverişli geçit.
- Rusya’nın uzun yıllar bölgede hâkimiyetini sağlayan en ciddi hat.
- Çin’in dünyayı saran kuşak politikasında gözüne kestirdiği başlıca yollardan biri.
- Ekonomik ve güvenlik olarak İran’ı ikinci plana itebilecek en stratejik hat.
Bu şıkların her biri alt saçaklar oluşturabilecek derinlikte.
Koridor tarih boyunca da bölgeye hâkimiyetin simgesi oldu.
Şimdi gelinen noktada 99 yıllığına ABD’nin kontrolünde olacak.
Şu sorular çengelli:
- Rusya etkili bir oyun kurabilir mi?
- İran’ın endişeleri hangi boyuta ulaşır?
- AB, Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan’ı içine almasa bile kol mesafesinde tutmak için hamle yapabilir mi?
- ABD’nin bu tür coğrafyalardaki stratejisi şu; ülkelerin geçinememesi, kaşınacak çıbanların hep dolu tutulması. Bu bağlamda Kafkaslar Ortadoğulaşır mı?
***
Yukarıdaki sorular Ermenistan-Azerbaycan barışını alkışlamamıza engel değil.
Azerbaycan’ın İsrail’le stratejik ilişkiler kurduğu Türkiye hariç tüm bölge ülkelerinde konuşuluyor!
Ermenistan, Türkiye düşmanlığı ile bir yere varamayacağını gördü. Son 25 yılda nüfusu yüzde 50 azaldı. Zenginler ülkeyi terk etti. Erivan’da en büyük umut, İstanbul’a gelip iş sahibi olabilmek. Halen 100 bin Ermeni bu umutla İstanbul’da yaşıyor. Nüfusu 2.5 milyona düşmüş bir ülkede 100 bin az sayı değil!
Erivan’daki marketlerin rafları Türkiye’den giden ürünlerle dolu. Ancak Gürcistan üzerinden gittiği için yüzde 20-25 daha pahalı.
Sonuç olarak ABD, Kafkaslar’da kontrolü elinde tutabileceği önemli bir kazanım elde etti. Türkiye’nin de başını ağrıtan bir konu bitmese bile düşük profile geçti.
İktidarın bu süreci iyi değerlendirmesini diliyoruz.
Barış ekonomisi her zaman savaş ekonomisinden daha yüksek getiriye sahiptir.
