Dünyada doların gidişatı en fazla bizi ilgilendiriyor. Bunun birçok nedenleri var ve maalesef bu nedenler de giderek artıyor.
1. Dolarizasyon;
Bizde dolar yalnızca döviz değil, aynı zamanda bir tasarruf aracıdır. Mevduatın yüzde 60’ı döviz cinsindendir. Aynı zamanda fiilen TL gibi kullanılan bir para birimidir. Borçlanma ve fiyatlama mekanizmaları (kira, ithalat, enerji, hammadde) büyük ölçüde dolara endekslidir. Hatta bazı sektörlerde, söz gelimi denizcilik, yat üretiminde, işçi ücretleri bile dolar cinsinden hesap ediliyor. Bu nedenle kur hareketleri doğrudan fiyatlara yansıyor.
2. Dış Borç Bağımlılığı
Türkiye’nin dış borç stokunun büyük bölümü dolar cinsinden ve kısa vadelidir. Özel sektör şirketleri ve bankalar, dolar kurundaki artıştan bilançolarında doğrudan zarar görüyor. Bu da Türkiye için doların seyrini hayati hale getiriyor.
3. Cari Açık ve İthalat Yapısı
Üretimde kullanılan ithal girdi oranı bazı sektörlerde yüzde 40 dolayındadır. Üretimin ithalata bağımlı olması nedeni ile dolar kurunda artış doğrudan maliyetleri artırıyor. Ayrıca sürekli cari açığa neden oluyor.
4. Para Politikası ve Yatırımcı Güveni
Merkez Bankası rezervleri, sermaye giriş-çıkışları ve portföy yatırımları büyük ölçüde dolar üzerinden ölçülüyor. Dolardaki oynaklık, yatırımcı algısını ve risk primini (CDS) hızlıca etkiliyor.
Türkiye gibi bazı gelişmekte olan ülkelerle karşılaştırma yaparsak Türkiye’nin döviz ihtiyacı ve kur hareketlerine karşı daha kırılgan olduğunu net olarak görebiliriz.
Aşağıdaki tabloda yer alan verilere göre Türkiye’de
• Cari açık daha yüksektir.
• Dolarizasyon yüksektir.
• Enerji ithalatı yüksektir, Üretimde ithal girdi payı yüksektir.
• CDS oranları diğerlerinin iki, dört katı kadardır.
DÜNYADA DOLAR NEREYE GİDİYOR?
1. Doların Rezervde ve dış ticarette payı yüksektir.
ABD Doları, halen dünyanın rezerv parası konumundadır. Küresel ticaretin yaklaşık yüzde 60’ı, merkez bankası rezervlerinin yüzde 58’i dolar cinsindendir. 20 sene önce dünyada rezervler içindeki payı yüzde 70 iken son yıllarda yüzde 58 dolayına geriledi. Buna karşılık rezervler içinde diğer paraların payı arttı. (Aşağıdaki tablo)
Diğer paralar olarak;
Japon Yeni (JPY), İngiliz Sterlini (GBP) yüzde 4, Çin Yuanı (CNY / RMB) yüzde 3, Kanada Doları (CAD) ve Avustralya Doları (AUD), yüzde 2-3 dolayındadır.
Dolarda yapısal üstünlük daha uzun süre devam eder. Çünkü Çin Yuanı alternatif para olamaz. Zira, Çin’de tam rekabete dayalı piyasa yoktur. Demokrasi ve hukuk garantisi yoktur. Yabancı sermaye ve teknoloji girişi azaldı. Çin’de üretim kalite sorunu nedeni ile duraklamaya başlayacak. Çin ekonomisinde duraklama başlayacaktır.
2. Alternatif para önerileri tutmaz.
BRİCS’in ABD Doları’na karşı ortak para birimi çıkarma kararı da var. Ama uygulama zor görünüyor.
IMF’nin SDR Sepeti (Special Drawing Rights – Özel Çekme Haklarını) da dünya parası için önerenler var.
Ayrıca; Merkez Bankaları ile İMF arasındaki işlemlerde kullanılmak üzere dünya sanal parası önerileri de var. Bu sanal para sepeti içinde USD, EURO, CNY, JPY, GBP gibi paraların yer alması isteniyor.
Sonuç: İsrail’e ve Trump’a rağmen dolar hakimiyeti devam ediyorsa, daha da edecek demektir.